Klimatcompensatie, bestaat dat wel? (Plaatje van bron op utsläppsrätt.se)

Het wordt steeds populairder voor zowel bedrijven, organisaties als privépersonen om de uitstoot die het gevolg is van hun bedrijvigheid, bijvoorbeeld vliegreizen, autoreizen of energiegebruik te compenseren. Dit kan door deze activiteiten af te kopen bij een klimaatcompensatiebedrijf. Het geld dat hiervoor betaald wordt gaat gewoonlijk naar milieuprojecten in de wereld, vaak in ontwikkelingslanden. De achterliggende idee is dat de hoeveelheid kooldioxide die wordt uitgestoten weer opgenomen kan worden door bomen te planten, of door waterzuiveringsprojecten in ontwikkelingslanden te steunen. Op deze manier wordt aangenomen dat men de verantwoordelijkheid voor zijn uitstoot neemt en bijdraagt aan een actief duurzaamheids- en klimaatbeleid. Het is bekend dat bossen kooldioxide vastleggen, en aangezien de hoeveelheid bos met ongeveer de helft gedaald is door menselijk toedoen, is het in theorie mogelijk om de hoeveelheid kooldioxide in de atmosfeer te verminderen door opnieuw bossen aan te leggen.

Klimaatcompensatie vermindert de uitstoot van broeikasgassen niet direct. Elke auto- of vliegreis heeft een effect op het klimaat en alleen door de reis niet te maken kan een klimaatwinst geboekt worden. In het beste geval kan de uitstoot op termijn gecompenseerd worden waardoor de reis klimaatneutraal wordt. De vraag is alleen, hoe lang dit duurt.

Politieke aspecten van klimaatcompensatie

Klimaatcompensatie is een gereedschap in het internationale klimaatwerk. Het ”Clean Development Mechanism” (CDM) van de Verenigde Naties is een zogenaamd flexibel mechanisme in het Kyotoprotocol. Het CDM laat toe dat industrielanden investeren in projecten in ontwikkelingslanden, door de verkoop en handel van zogenaamde klimaatkredieten (Certified Emission Reduction, CER) om hun uitstoot van kooldioxide te verminderen. Ieder CER-krediet komt overeen met 1 ton kooldioxide, en is een deel van het Kyotoprotocol.

In de praktijk werkt CDM niet erg goed. Er zijn veel regels die leiden tot tijdrovende bureaucratie. De Zweedse milieubeweging constateerde al in 2005 dat CDM-projecten nauwelijks hadden bijgedragen aan duurzame ontwikkeling in het gastland en dat de projecten evenmin leidden tot het verspreiden van nieuwe technologieën. Zowel Swedwatch als het Stockholm Environment Instituut wijzen erop dat de criteria voor wat duurzame ontwikkeling is verschillen tussen landen. Soms worden de duurzaamheidsaspecten ook niet gecontroleerd in de projecten en er zijn vaak geen richtlijnen voor hoe overleg met de lokale bevolking en anderen gevoerd moet worden.

Op welke manier kan men klimaat-compenseren?

Bomen planten die kooldioxide opnemen uit de lucht. Zo lang de boom blijft staan is de koolstof opgeslagen, en veel boomsoorten slaan effectief kool op.
Het opkopen van emissierechten, en ze verwijderen van de markt in de EU. Tot de herfst van 2011 kon men dit doen bij het Zweedse bedrijf utsläppsrätt.se zonder winstoogmerk, maar vanwege de onduidelijkheid over effectiviteit hiervan is dit bedrijf hiermee gestopt.
Installeer zonnepanelen die energie produceren die fossiele energiebronnen vervangt. Het Zweedse bedrijf ETC biedt zo’n service die ervan uitgaat dat de uitstoot in tien jaar gecompenseerd moet worden, waarna de zonnepanelen klimaatpositief worden door het substitutie-effect. De compensatie voor een vliegreis van Stockholm naar London en terug zou bijvoorbeeld 750 SEK kosten (april 2016).

Nadelen van klimaatcompensatie

Klimaatcompensatie komt er vaak op neer dat rijke landen emissies kopen van mensen in armere delen van de wereld. Dit leidt tot onrechtvaardige gebruik van natuurlijke hulpbronnen en doet denken aan het kolonialisme.
Door klimaatcompensatie kan men zich ”vrij kopen” en doorgaan met kooldioxide-uitstoot; een waarachtige verandering is niet nodig. Het is echter niet mogelijk voor de hele mensheid om op deze manier zijn uitstoot te compenseren. Lees meer over de grenzen van het ecosysteem.
Het is moeilijk te garanderen dat bomen in klimaatcompensatieprojecten tientallen jaren blijven staan, in het bijzonder als ze in een ver land staan.
Bedrijven die klimaatcompensatiediensten verkopen doen dit meestal met winstoogmerk, hetgeen kan leiden tot twijfelachtige methoden. Zie ook hier.
Klimaatcompensatie kan leiden tot het tegenovergestelde effect. Door in het buitenland te compenseren is de uitstoot groter geworden dan wat het geval geweest zou zijn als de compensatie in het eigen land was gedaan.

Alternatieven voor klimaatcompensatie

Om te beginnen is het belangrijk te analyseren hoeveel uitstoot verschillende handelingen veroorzaken. Onder het menu Oplossingen staan voorstellen voor hoe privépersonen, bedrijven en landen hun bijdrage aan het klimaatprobleem kunnen verminderen.