Biodiversiteit

Biodiversiteit in het bos. Tekening: Lisa Larsson

Bos bedekt een groot deel van Zweden maar het is sterk beïnvloed door moderne bosbouw onder de laatste 100-150 jaar. De landschapsveranderingen die hiermee gepaard gingen bedreigen vele plant- en diersoorten in het bos. Dit is belangrijk omdat verlies van biodiversiteit een minstens zo grote bedreiging voor de mensheid is als het klimaatprobleem. De problemen zijn gekoppeld: soortenrijke ecosystemen hebben een grotere veerkracht, dat wil zeggen dat ze beter in staat zijn om zich aan te passen bijvoorbeeld aan een veranderd klimaat. Een gemengd bos heeft minder last van ziekteverspreiders dan een dennenakker, en de gevarieerde mycorrhizza schimmel flora in een gemengd bos kan ook meer koolstof opslaan.

In een natuurlijk bosecosystem leven bomen van  zaadjes tot volwassen bomen, daarna sterven ze en vallen om. De dode stammen vermolmen langzaam en bieden een toevluchtsoord voor vele schimmels, mossen enzovoort. Zo een bos bestaat uit vele verschillende boomsoorten en daardoor zijn er veel ecologische niches. In een Zweeds productiebos zijn alle bomen van dezelfde soort en allemaal even oud, en ze worden omgehakt als ze nog jong zijn. Een kaalslag verandert de omstandigheden voor soorten drastisch. Een klein percentage oudere bossen is beschermd in Zweden, en de bosbouwindustrie laat tegenwoordig meestal wat bomen staan als een bos wordt omgehakt, maar dit is lang niet genoeg voor alle soorten om te kunnen overleven op de lange termijn. Voor ecosystemen in bergstreken wordt het moeilijk om zich aan te passen bij klimaatveranderingen.

Sommige mensen ontkennen dat de biodiversiteit in de Zweedse bossen bedreigd is, maar zowel wetenschappelijk onderzoek als Zweedse overheidsinstellingen zijn hier erg stellig over. Hier zijn een aantal voorbeelden en bronnen:

• Volgens Artdatabanken, de organisatie die de soortendatabase beheert, staan 2000 bossoorten op de rode lijst, en ze constateren dat ”De reden dat drie van de vier bossoorten in aantal achteruit gaan  is de overgang van continue begroeiing naar productiebossen. De bosbouwmethoden, en in het bijzonder het gebruik van kaalslag, is daarom waarschijnlijk de belangrijkste factor voor de achteruitgang van soorten”.
• Er is veel onderzoek over uitsterven veroorzaakt door habitatfragmentatie, in het bijzonder over paddenstoelen die op bomen groeien en korstmossen. Bijvoorbeeld van Berglund 2005, 2008, 2009, en een proefschrift uit Finland. Belangrijke conclusies van deze artikelen zijn dat ook bossen waar geen rode-lijst soorten gevonden zijn de moeite waard kunnen zijn om te bewaren, en dat de resten bos die worden gespaard omdat ze wel rode-lijst soorten bevatten vaak te klein zijn. Hanski schrijft dat het risico voor uitsterven van een soort vaak wordt onderschat.
• Volgens het laatste rapport van Zweden aan de E.U. voor de soort- en habitatrichtlijnen zijn 14 van de 15 waardevolle bostypen in Zweden niet voldoende veilig gesteld.
• Rapport 4 van de Zweedse bosbouwautoriteit (2010) bevat een samenvatting van wetenschappelijk onderzoek over een hoe groot deel van de productieve bossen in Zweden bewaard moeten worden om de biodiversiteit te waarborgen: voor 17 paraplusoorten was het gemiddelde 19% van de totale oppervlakte. Paraplusoorten stellen hoge eisen aan hun levensmilieu, de gedachte hierachter is dan dat wanneer deze soorten overleven, de meeste andere soorten dat ook zullen doen. Op dit moment is ongeveer 4% van het productieve bosoppervlak beschermd, en slechts 2% in het laagland. Hier bovenop wordt door landeigenaren nog ongeveer 5% onttrokken aan de bosbouw, maar deze 5% zijn niet voor altijd beschermd.
• Artdatabanken constateert dat: ”Sinds 1950 is 60% van alle Zweedse bossen verwijderd door middel van kaalslag en veranderd in productiebossen. Daarnaast zijn er ook nog oudere kaalslagen. Binnen 20 jaar zullen alle oudere bossen die niet formeel beschermd zijn ditzelfde lot ondergaan. Als deze ontwikkeling doorgaat zal dan slechts 5% van het productieve bos beschermd zijn en 95% productiebos. Deze veranderingen zullen de toestand voor de biodiversiteit in de Zweedse bossen verder verslechteren, ondanks dat steeds meer reservaten worden aangelegd, en ondanks de vrijwillige bijdragen van landeigenaren die sinds 20 jaar meestal ook gecertifieerd zijn.”

Het is onrustwekkend dat ondanks alle kennis, en ondanks wetten die soorten beschermen, en ondanks meerdere internationale overeenkomsten, de destructieve bosbouwmethoden gewoon doorgaan met als gevolg dat waardevolle bossen worden omgehakt.